ÇARŞI BÖLGESİ MAHALLELERİ
Bursa çarşı bölgesinde mevcut olan mahallelerin bir
bölümü bugün aynı isimlerle varlığını sürdürmüş, bir bölümü diğer
mahallelere eklenerek sokak, cadde haline dönüşmüş ya da tamamen ortadan
kalkmıştır.
Batıdan doğuya doğru çarşı bölgesindeki mahalleler;
Veled-i Saray, Attar Hüsam, Bilecik, Sağrıcı Sungur, Reyhan Paşa, Dâye
Hâtûn, Veled-i Enbiya, Yeni Bezzaz, Yiğitcedid, Zağferanlık, Câmii-i
Kebîr, Simkeş, Veled-i Nalbant, Hoca Tabib, Sarı Abdullah, Karakâdi,
Şerafeddin Paşa, Alacamescid, Abdal Mehmed, Kayganzade, Köseler,
Kirişçikızı, Kayhan, Bedreddin, Selçuk Hatun olarak sayılabilir.
Mahallerinin zaman içindeki konumları, isim değişiklikleri bugün
bulundukları bölgeler, mahallerinin tarihsel seyri sırasıyla aşağıdaki
biçimde aktarılabilir.
Veled-i Saray:
İbn-i Sarayi ile Sarayaltı isimleriyle de anılan
mahalle Altıparmak semtindedir. Bugün Altıparmak Caddesi Çatalfırın
bölgesinde Veled-i Saray Camii vardır fakat bir mahalle olarak mevcut
değildir.
Attar Hüsam:
Cumhuriyet'in ilk yıllarında Ilgarlar olarak adı
değiştirilen mahallenin Şehreküstü semtinde bulunduğu ifade
edilmektedir. Bugün Aktar Hüsam ismiyle mevcut olan mahallede Ilgarlar
Caddesi ve Ilgarlar Sokak vardır.
Bilecik:
Cumhuriyet döneminde de Bilecik ismiyle anılmaktadır
ve Pirinç Hanı civarındadır. Bugün Şehreküstü Mahallesi'nde Kızılay
şubesinin kuzeyinde, Pirinç Hanı'nın yanında bir sokak olarak mevcuttur.
Sağrıcı Sungur:
Cumhuriyet döneminde Sarıca Sungur adı
kullanılmaktadır. Köseoğlu, halk arasında Şangur Şungur olarak anılan
mahallenin ismini Sığrıcı Sungur olarak vermektedir. Pirinç Hanı
bölgesinde bulunan mahallenin yeri, Uzer'in çalışmasında hükümet civarı
olarak belirtilmektedir. Bugün Şehreküstü Mahallesi'nde Kızılay
şubesinin güneyinde bir sokak olarak vardır. Kâmil Kepecioğlu; sokağın
isminin, o dönem Bursa'da bulunan sağrıcı esnafından geldiği
rivayetinden söz etmektedir. Aynı çalışmada Şemseddin Ulusoy'un ise
buradaki mescidi "Hoca Sungur" adında birisinin yaptırdığını savladığını
belirtmektedir.
Reyhan Paşa:
Cumhuriyet döneminde Reyhan ismiyle anılmaktadır.
Köseoğlu; Reyhan Paşa'nın, Çelebi Sultan Mehmet'in kapıkullarından
birisi olduğunu ve sicillerden Bursa'da evkafı bulunduğu anlaşılan
Reyhan Paşa'nın H. 826 (M. 1422/1423)'de Çelebi Sultan Mehmet'le
birlikte Edirne'ye gittiğini ifade etmektedir. Kepecioğlu ise, Sultan
II. Murad'ın haremağalarından olduğunu ve Yenişehir'de öldüğünü
belirtmektedir. Reyhan Paşa'nın yerleri tespit edilemeyen bir hanı,
Pirinçpazarı'nda hamamı olduğu sicillerden anlaşılmaktadır. Mahalle
günümüzde Reyhan Mahallesi ismiyle, Cumhuriyet Caddesi'nin kuzeyinde
önemli bir alışveriş bölgesi olarak varlığını sürdürmektedir.
Dâye Hâtûn:
Sicillerde Taya Hatun, Taya olarak da geçmektedir.
Reyhan bölgesinde bulunan mahallenin adı Cumhuriyet'in ilk yıllarında
Uzer'de Tayakadın, Köseoğlu'nda Dayakadın olarak anılmaktadır. Bugün
Tayakadın Mahallesi olarak varlığını devam ettirmektedir. Çelebi Sultan
Mehmed'in sütannesi olan Dâye Hatun'un yaptırdığı ve adıyla anılan
camisi Tayakadın Mahallesi'ndedir.
Veled-i Enbiya:
Sicillerde bazen Enbiyaoğlu, bazen de Enbiya olarak
geçen mahalle Hoca Enbiya ile oğlu Hoca Mehmed'e atfedilmektedir. Reyhan
bölgesinde bulunan mahallenin ismi Cumhuriyet'in ilk yıllarında
Yalvaçoğlu şeklinde değiştirilmiştir. Mahalle bugün mevcut değildir,
ancak Reyhan Mahallesi'nde Veled-i Enbiya Camisi vardır.
Yeni Bezzaz:
Reyhan bölgesinde bulunan mahallenin adının Cumhuriyet
döneminde Bezciler olarak değiştirildiği belirtilmektedir. Bugün
Reyhan Mahallesi'nde Bezciler ismiyle bir sokak ve Tuzpazarı
Mahallesi'nde Yenibezzaz ismiyle bir sokak ve Yenibezzaz Camisi
mevcuttur.
Yiğit Cedid:
Reyhan bölgesinde bulunan mahallenin adının, sicillerde İbn-i Yiğid ya da İbn-i Şab Köhne olarak geçtiği Cumhuriyet
döneminde Yeni Yiğit olarak değiştirildiği belirtilmektedir. Bugün
Reyhan Mahallesi'nde Yeniyiğit isimli bir sokak ve Yiğit Cedit isimli
bir cami vardır.
Zağferanlık:
Reyhan bölgesinde bulunan mahallede H. 949 (M.
1543/1544) tarihli sicile göre bir mescit bulunduğu anlaşılmaktadır.
Cumhuriyet döneminde mahallenin ismi Safranlık olarak düzenlenmiştir.
Günümüzde Reyhan Mahallesi'nde Safran Sokak ve Safran Çıkmazı mevcuttur.
Câmii-i Kebîr:
Cumhuriyet döneminde Ulucami olarak adı
değiştirilmiştir. Bugün Şehreküstü Mahallesi ve Nalbantoğlu Mahallesi
sınırları kesişiminde Ulucami Caddesi vardır ve Ulucami'nin de bulunduğu
alan ile çarşının asıl merkezi olan Hanlar bölgesi ve Uzun Çarşı,
Nalbantoğlu Mahallesi sınırları içindedir.
Simkeş:
Sicillerde Sırmakeş ismiyle de anılan mahalle
Cumhuriyet döneminde Gümüşçeken olarak adlandırılmıştır ve o dönemki
belediye binasının civarındadır. Bugün Orhan bey Mahallesi içinde
Gümüşçeken ismiyle bir cadde olarak mevcuttur. Şimkeşler, altın ve
gümüşten sırma yapan esnaftır ve bu sanat Bursa'da çok gelişmiştir.
Veled-i Nalbant:
İbn-i Naal, Nalbandzade, Nalbandoğlu şeklinde
sicillerde adının geçtiği belirtilen mahalleye Cumhuriyet döneminde
Nalbantoğlu denilecektir. Günümüzde Nalbantoğlu Mahallesi ismiyle
varlığını sürdürmektedir.
Hoca Tabib:
Üzer eserinde, Hükümet civarında bulunan mahallenin
adının Cumhuriyet döneminde Koca Tabip şeklinde değiştirildiğini
belirtse de Halkevi'ne ait bir belgede Hoca Tabip olarak ismi
değiştirilmeyen mahalleler arasında yer almaktadır. Günümüzde bir mevki
ismi olarak mevcut değildir.
Sarı Abdullah:
Hükümet civarında bulunan mahalle Cumhuriyet'in ilk
yıllarında aynı isimle anılmıştır ancak bugün mevcut değildir. Sarı
Abdullah, Emir Sultan Şeyhi Abdurrahman Efendi'nin oğludur ve
müderrislik ile bir süre Bursa kadılığı yapmış, 1661'de vefat etmiştir.
Karakâdi:
Sicillerde Karakâdi adıyla anılan mahalleye,
25.12.1933 tarihli belgede, Cumhuriyet döneminde beş yüz sene önceki
eski ismi olan Kara Kedi denildiği belirtilmektedir. Tuzpazarı
bölgesinde bulunduğunu ifade edilen mahalleye daha sonra Giyenler adı
verilmiştir. Günümüzde Alacamescid Mahallesi'nde Çancılar mevkiinde
Karakâdi Camii vardır fakat bir yer ismi olarak mevcut değildir.
Karakedi Camii de denilen camiyi rivayete göre Fatih Sultan Mehmet'in
kilercibaşısı Yemen'in Karakâd köyünden Mehmed Hüseyin Çelebi
yaptırmıştır. Daha sonra Bursalı Mehmet Efendi çevresindeki binaları
yaparak camiye vakfetmiştir.
Şerafeddin Paşa:
Tuzpazarı bölgesinde bulunan mahallenin adının
Köseoğlu, Reyhan Paşa ile birlikte II. Murad'ın kapıkullarından olan
Şerafeddin Paşa'dan geldiğini ileri sürmektedir. Kepecioğlu ise;
mahallenin ve buradaki caminin isminin yanlış bilindiğini
belirtmektedir. Okçular Çarşısı'ndaki camiyi hadım ağalarından
Şerefüddin Paşa değil tüccardan Hoca Şerefüddin Paşa 1479'dan önce
yaptırmıştır. Günümüzde Alacamescid Mahallesi'nde, Uzun Çarşı'nın devamı
olan Tuzpazarı Caddesi ile İnönü Caddesi'nin kesişiminde Şerafeddin
Paşa Camisi bulunmaktadır fakat bir mevki ismi olarak mevcut değildir.
Alacamescid:
H. 893 (M. 1487/1488) tarihli sicilde adı geçen
mahalleye Cumhuriyet'in ilk dönemlerinde Alaca denilmektedir. Hükümet
Konağı civarında olduğu belirtilen mahalle günümüzde, Alacamescid
Mahallesi ismiyle mevcuttur ve Bursa'nın en canlı ticaret ve kültür
mekânlarının bulunduğu cadde ve sokaklardan bir bölümünü içermektedir.
Abdal Mehmed:
Sicillerde bu adla anılan, Cumhuriyet döneminde Abdal
olarak isimlendirilen mahalle Abdal mevkiindedir. Günümüzde Demirtaşpaşa
Mahallesi'nde Abdal Caddesi ve Abdal Sokak isimleriyle mevcuttur. Abdal
Mehmed, II. Murad zamanında vefat etmiş, Başçı İbrahim Bey tarafından
yaptırılan camisinin karşısında II. Murad tarafından yaptırılan türbeye
gömülmüştür. Türbe ve camisi şu anda olmayan Deveciler Mezarlığı
yakınındadır.
Kayanzade:
Sicillerde İbn-i Kayan olarak da adı geçen mahalle
Kaygan, Kayağan, Kayan gibi isimlerle de anılmaktadır. Günümüzde Kayhan
Mahallesi, Bursa'nın ticaret ve kültür açısından bir başka önemli ve
canlı mekânıdır.
Köseler:
Osmanlı döneminde olduğu gibi Cumhuriyet döneminde de
Köseler ismiyle anılmakta ve Kayhan bölgesinde bulunmaktadır. Aynı adla
anılan medresenin eski Gemlik yolunun çarşı ile birleştiği noktada,
caminin Demirciler Sokağı başında olduğu tahmin edilmektedir. Günümüzde
bir mevki olarak mevcut değildir. 1850'de Bursa Valisi İbrahim Sarım
Paşa Gemlik yolunu, Atıcılar'dan Cevizliğe kadar uzatıp şehre
birleştirmiştir. 1864'te Ahmed Vefik Paşa, Cevizlik'ten Hükümet Konağı
civarı, "Zambaklı Mekteb", yakınına kadar açmış ve bu yol Köseler
Camisi'nin batı tarafının yarısından fazlasını almış, meydan ve
bahçesinin tam ortasından geçmiştir. Yol parasından ayrılan akçe ve
mahallenin vakıf paralarının eklenmesiyle 1877'de mahalle camisi ve
odalar yaptırılmıştır.
Kirişçikızı:
Aynı adla Cumhuriyet'in ilk yıllarında mahalle olarak
varlığını sürdürmüştür. Günümüzde Kayhan Mahallesi'nde Kirişçikızı
Aralığı, Kirişçikızı Sokak ve Kirişçikızı Çıkmazı isimleriyle mevki
olarak mevcuttur. Kirişçi Mehmed Bey'in kızı Hacı Devlet Hatun'un
lakabıdır. 1429'da yaptığı bir vakfiye ile Tahtakale'deki dört dükkânını
ve kendi mahallesindeki dört evi ve birçok bahçeyi Bursa'da yaptırdığı
Kirişçikızı Camii için vermiştir.
Bedreddin Mahallesi:
Aynı isimle Cumhuriyet'in ilk yıllarında mahalle
olarak varlığını sürdürmüştür. Günümüzde Kayhan Mahallesi'nde Bedreddin
Camii'nin bulunduğu bölgede Bedreddin Sokak olarak mevcuttur.
Selçuk Hatun:
Sicillerin bazılarında Sultan Hatun olarak da geçen
mahalle Kayhan bölgesindedir. Selçuk Hatun, Sultan Yıldırım'ın torunu ve
Çelebi Sultan Mehmed'in kızıdır. Aynı isimle camisinin de bulunduğu
alanda, caminin kitabesinden anlaşıldığı üzere, bugün Mihrablı Köprü
olarak bilinen köprüyü de Selçuk Hatun yaptırmıştır. Günümüzde Kayhan
Mahallesi'nde bir sokak ismi olarak varlığını sürmektedir.
Çarşı bölgesi
mahalleri ile ilgili bilinin bulunabileceği bir başka kaynak XVI. yy'a
ait icmal defteridir. 1530 tarihli ve 166 Nolu Muhâsebe-i Vilâyet-i
Anadolu Defterinde50 mahallelerin bir kısmı aynı isimle bir
kısmı farklı isimlerle geçmektedir. Bunlar; Abdal Mehmet (sütun-s. 3),
Alacamescid (s. 2), Attâr Hacı Hüsâm (s. 5), Dâye Hâtûn (s. 4), Câmii-i
Kebîr (s. 2), Hoca Enbiyâ-Veled-i Enbiyâ (s. 3), Nalbandzade (s. 3),
Reyhan Paşa (s. 2), Sağrıcı Sungur (s. 2), Yiğidoğlu-yı Köhne (s. 2),
Şerafeddin (s. 2) ve odaları (s. 5), Zafranlık (s. 2), Kirişçikızı (s.
3), Köseler (s. 3) mahalleleridir.
Mahallelerde bulunan işyerleri, iş ve sanat kolları
ile ikamet olarak kullanılan evlerin ve bu evlerde yaşayan kişilerin
isimleri, sahip oldukları taşınmaz malları (özellikle dutluk, bağ,
bahçe, kiraya verilen dükkânlar) ve bunlardan sağladıkları gelirler,
verdikleri vergilerle ilgili ayrıntılı bilgiye ulaşabileceğimiz
kaynaklardan bir tanesi temettuat kayıtlarıdır. Temettuat
defterlerinde; kaza, köy gibi iskân merkezleri hane hane ele alınarak
herkese ait şahsi mal varlığı, emlak, arazi, ürün, hayvan vb. bilgiler
verilmiştir. Mesleklerden elde edilen gelirlerin yanı sıra taşınmaz
mülklerden, zirai üretimden kazançlar da kayıtlıdır.
Defterler, İçindeki
bilgiler esas alınarak alfabetik olarak eyaletlere, her eyalet de kendi
içinde alfabetik olarak kazalara ayrılmıştır. H. 1261/M. 1844-1845
tarihleri arasında toplam 17.747 adettir. Bunlar arasında Bursa ile
ilgili temettuat kayıtları Bursa kent tarihi için büyük önem
taşımaktadır.
Temettuatlardan; Attar Hüssam, Sağrıcı Sungur, Veled-i
Saray'da Rum nüfusun, Bedreddin, Hoca Tabib, Kaygan'da Ermeni nüfusun,
Reyhan Paşa, Dâye Hâtûn, Veled-i Enbiya, Yeni Bezzaz, Yiğitcedid,
Zağferanlık, Câmii-i Kebîr, Simkeş, Veled-I Nalbant, Sarı Abdullah,
Karakâdi, Şerafeddin Paşa, Alacamescid, Abdal Mehmed, Kayganzade,
Köseler, Kirişçikızı, Selçuk Hatun mahallelerinde Müslüman nüfusun
yaşadığı belirlenmektedir.
Araştırmamızın sınırları nedeniyle batıdan
doğuya doğru seçtiğimiz birkaç mahallenin temettuat kayıtlarındaki
verileri günümüze ışık tutacak bir arka plan bağlamında son söz olarak
vereceğiz.
REYHAN PAŞA MAHALLESİ
Müslümanların yaşadığı mahallede 56 hane
bulunmaktadır. Söz konusu hanelerde yaşayanların ekonomik durumlarını
birkaç örnekle değerlendirebilmek olasıdır.
Hane 1: Berber Hacı Ahmet
oğlu Hacı İbrahim'in; geçen yıİki vergi-i mahsusası 219, harir aşarı
155, sebze aşarı 20, üzüm aşarı 10 kuruştur. 1844'te; 13 dönüm dutluktan
155, sebze bahçesinden 200,2 dönüm bağdan 100,1845'te; dutluktan 300,
sebze bahçesinden 200, bağdan 80 kuruş geliri vardır. Eşinin; 4 dönüm
dutluktan 1844'te 320, 1845'te 350, ayrıca dükkân kirası yarısından 100
kuruşluk geliri mevcuttur. Oğlu Ahmet'in Beylice Köyü'nde emlaki
bulunmaktadır.
Hane 30: Oyacı Ömer oğlu Tatar Ağası Mehmet Ağa'nın;
geçen yı İki vergi-i mahsusası 80, harir aşarı 60 kuruştur. Dükkân
kirasından 50, sanatında vergisi 400 kuruş geliri olup, 5 dönüm
dutluktan 1844'te 600,1845'te 200 kuruş kazanmıştır.
Hane 46: Yorgancı
Mehmet Sadık oğlu Hacı Mustafa Molla'nın; geçen yılki vergi-i mahsusası
130, harir aşarı 40 kuruştur. Demirci Köyü'nde 1 dönüm bağı bulunmakta,
yorgancılıktan 1.750 kuruş kazanmakta ve 2 dönüm bahçeden 1844'te
400,1845'te 450 kuruş geliri bulunmaktadır. Eşi harîrden 34 kuruş vergi
vermiş, 3 dönüm dutluktan 1844'te 340,1845'te 400 kuruşluk gelir elde
etmiştir.
Mahallede; berber, urgancı, haffaf (ayakkabıcı-teriikçi),
kazzaz (ipekçi), boyacı, sebbah (küçük iskemleci), duhancı (tütüncü),
dolapçı kalfası, kahveci, fesçi, beygirci, esirci, nalbant, çorapçı
örücü, oyacı, nalıncı, debbağ (derici), dikici, yorgancı gibi
esnafların, sipahi pazarı kethüdalığı, alay kâtipliği, rençperlik,
müderrislik gibi işlerde çalışanların varlığı anlaşılmaktadır.
Mahallenin toplam vergisi 3.476, geliri 41.860'dır.
CÂMİİ-İ KEBÎR MAHALLESİ
Müslüman nüfusun yaşadığı mahallede 8 hane
bulunmaktadır.
Hane 1: Ali Efendi oğlu Mehmet Celaeddin Efendi Ulucami
birinci İmamıdır. Geçen yılki vergi-i mahsusası 87,5, üzüm aşarı 20
kuruştur. Bir yılda; imamlıktan 55, çocuk mahkemesi kâtipliğinden ve
doktorluğundan 1.500,2 dönüm bağdan 1844'te 200,1845'te 100 kuruş
kazanmıştır. Oğlu müderris Seyyid Ali Efendi'nin; Gemlik'te tarlası, 3
dönüm dutluktan 150, kâtiplikten 800 kuruş geliri mevcuttur.
Hane 8:
Şerbetçi Ali oğlu Mustafa'nın; geçen yılki vergi-i mahsusası 33
kuruştur. Ulucami mülküne kayıtlı taşınmazından yıllık 670 kuruş
vazifeli olduğu, evinden başka malının bulunmadığı anlaşılmakta,
sanatından 150 kuruş kazanmaktadır. Bu örneklerle mahallede yaşayanların
sosyoekonomik durumları ile ilgili ipuçları elde etmek olasıdır.
Mahallede; arakiyeci (yün külahçılık), debbağ, kebapçı, saatçi kalfası,
peştamala, şerbetçi gibi esnafların, müderrislik ve imamlık gibi işlerde
çalışanların varlığı anlaşılmaktadır.
Mahallenin toplam vergisi 714,
geliri 10.350'dir.
Dikkat çekici bir veri hane sayısının azlığıdır. İpek
Han, Fidan Han gibi hanlar ve Ulucami'nin varlığı, bölgenin yerleşim
alanı olmaktan ziyade ticaret, üretim ve dinsel bir çekim alanı olduğunu
göstermektedir.
ALACAMESCİD MAHALLESİ
Müslümanların oturduğu mahallede 65 hane
bulunmaktadır. Hanelerde yaşayanların sosyo-ekonomik durumlarını birkaç
örnekle değerlendirebilmek olasıdır.
Hane 1: Hacı Mustafa oğlu Molla
Tahir mahallenin imamı olup, geçen yılki vergi-i mahsusası 140 kuruştur.
Susığırlık Köyü'nde bahçesi, 600 kuruş kira geliri vardır.
Hane 35:
Manav İbrahim oğlu Mehmet Ağa'nın; geçen yılki vergi-i mahsusası 22,
üzüm aşarı 4,5 kuruştur. Manavlıktan 360 kuruşluk geliri bulunmakta, 1
dönüm bağdan 1844'te 45, 1845'te 30 kuruş kazanmaktadır.
Hane 55:
Kundakçı Ali oğlu Emin Molla'nın; geçen yılki vergi-i mahsusası 35,
harir aşarı 25 kuruştur. Sanatından 300 kuruşluk geliri mevcut olup 2
dönüm dutluktan 1844'te 250, 1845'te 300 kuruş elde etmiştir.
Mahallede; helvacı, mücellid (ciltçi), maryacı (balık
ağı çeken), attar (aktar), manav, taharcı (desene bakıp iplik çekme),
dolapçı, doğramacı, emanetçi, bileyici, sahaf (kitapçı), duhancı,
fincancı, bacacı, eskici, uncu, kumaşçı, kahveci, kazaz (ipekçi),
destereci, kundakçı, hancı gibi esnafların, hamam natırılığı, mahkeme
muhzırlığı (mübaşir), kayyumluk (cami hizmetçisi), imamlık ve
müderrislik gibi işlerde çalışanların varlığı anlaşılmaktadır.
Mahallenin toplam vergisi 3.076, geliri 45.928'dir.
KAYGANZADE-KÖSELER-KİRİŞÇİKIZI-KAYAN MAHALLELERİ
Kayganzade, Köseler, Kirişçikızı mahallelerinde
Müslüman nüfus yaşamakta, bölgede gayrimüslim nüfusun kayıtlı olduğu
Kayan-Kayğan Mahallesi bulunmaktadır. Kayganzade Mahallesi'nde 29 hane
kayıtlıdır.
Hane 1: Muhtar Ali oğlu İbrahim'in; geçen yılki vergi-i
mahsusası 27, aşar vergisi 60 kuruştur. Kahve dükkânından 100 kuruş
geliri olup, 9 dönüm dutluktan 1844'te 600,1845'te 500 kuruş
kazanmıştır.
Hane 18: Berber Ahmet oğlu İbrahim'in; geçen yılki vergi-i
mahsusası 16 kuruş olup, hiçbir malı yoktur ve geliri 400 kuruştur.
Mahallede; dolapçı, urgancı, bükücü, arabacı, çakıla, hamamcı, bileyici,
nalçacı, kalburcu, deveci, berber, testici, muhallebici, nalbantçı,
canbaz (hayvan alıp satan) gibi esnafların varlığı anlaşılmaktadır.
Mahallenin toplam vergisi 1.381, geliri 22.165'dir.
Köseler
Mahallesi'nde 11 hane bulunmaktadır ve söz konusu hanelerde yaşayanların
sosyo-ekonomik durumlarını birkaç örnekle değerlendirebilmek olasıdır.
Hane 1: Duhancı imam İbrahim oğlu Ali'nin geçen yılki vergi-i mahsusası
182, harir aşarı 20 kuruştur. 3 dönüm dutluktan 1844'te 200,1845'de 200
kuruş geliri bulunmaktadır.
Hane 6: Boyacı Abdi oğlu Mustafa'nın; geçen
yılki vergi-i mahsusası 87, harir aşarı 15, üzüm aşarı 3 kuruştur.
Dükkândan 800 kuruşluk geliri vardır ve 1844'te; 2 dönüm dutluktan 150, 2
dönüm bağdan 30,1845'te; dutluktan 100, bağdan 15 kuruşluk geliri
bulunmaktadır. Mahallede; duhancı, urbacı, dakdacı (tahtacı), boyacı,
mutyab çırağı, tabancacı gibi esnafların, tellaklıklık gibi işlerde
çalışanların varlığı anlaşılmaktadır.
Mahallenin toplam vergisi 826,
geliri 11.180'dir.
Kirişçikızı Mahallesi'nde 20 hane bulunmaktadır.
Hane
1: Balcı İbrahim oğlu Hacı Ahmet'in; geçen yılki vergi-i mahsusası 1?,
harir aşarı 15, üzüm aşarı 3 kuruştur. Dükkândan 1.600 kuruşluk geliri
mevcuttur ve 1844'te; 3 dönüm dutluktan 150, 2 dönüm bağdan 30, 1845'te;
dutluktan 300, bağdan 20 kuruşluk geliri bulunmaktadır.
Hane 18:
Kalburcu Mustafa oğlu Ali'nin; geçen yılki vergi-i mahsusası 59 kuruş
olup, hiçbir mal varlığı yoktur ve yıllık geliri 500 kuruştur.
Bu
veriler mahallede yaşayanların sosyo-ekonomik durumu ile ilgili bir kanı
edinmemize yardımda bulunmaktadır. Mahallede; balcı, kalburcu,
bileyici, debbağ, pazarcı, berber, dolapçı çırağı, ekmekçi, destereci
çırağı gibi esnafların, müezzin, rençper gibi işlerde çalışanların
varlığı anlaşılmaktadır.
Mahallenin toplam vergisi 1.043, geliri
16.560'dır.
Kayan-Kayğan Mahallesi; mahalle ile ilgili defterin
girişinde Ermenilerin yaşadığı belirtilerek ve 42 hane kayıt edilmiştir.
Hane 1: Fermeneci muhtar Fere oğlu Sörba'nın; geçen yılki vergi-i
mahsusası 28, harir aşarı 3, üzüm aşarı 7 kuruştur. Esnaflıktan 370
kuruşluk geliri olup 1844'te; 2 dönüm bahçeden 300, 4 dönüm bağdan 70,
1845'te; bahçeden 5, bağdan 27,5 kuruş kazanmıştır.
Hane 10: Kumaşçı
Serkiz oğlu Asdavur'un; geçen yılki vergi-i mahsusası 25, harir aşarı 3
kuruştur. Kumaşçılıktan 400 kuruş geliri vardır ve 1 dönüm bahçeden
1844'te 30, 1845'te 15 kuruş elde etmiştir. Müsteciri berber Artam oğlu
Ağob'un geçen yılki vergi-i mahsusası 27 kuruş olup, sanatından 200
kuruş kazanmaktadır.
Hane 40: Bakırcı Kirkor Hayrebet'ın; geçen yılki
vergi-i mahsusası 54, harir aşarı 10, üzüm aşarı 2 kuruştur.
Bakırcılıktan 600 kuruşluk geliri mevcuttur ve 1844'te; 2 dönüm bahçeden
100, 1 dönüm bağdan 30, 1845'te; bahçeden 100, bağdan 15 kuruşluk gelir
elde etmiştir.
Mahallede; fermeneci (kadife ya da çuhadan yapılan
işlemeli yeleğe benzer giysi), terzi, manav, basmacı kalfası, berber
kalfası, dülger (kaba ağaç işlerini yapan kişi), kumaşçı, kahveci,
tulumbacı, kuyumcu, kunduracı, doğramacı, dikici, hancı, çarşu münave
(kuru yemişçi), aynacı, pazarcı, çilingir, farancılacı, bakırcı, balıkçı
gibi esnafların, ayvaz mekulesi (Osmanlı konaklarında ev hizmetlerini
gören uşak), rençperlik, hamam ve han hademeliği, hamallık, kesecilik,
zangoçluk gibi işlerde çalışanların varlığı anlaşılmaktadır.
Mahallenin
toplam vergisi 1.713, geliri 21.775'dir.
 |
| ULUCAMİ VE SAĞRICI SUNGUR MAHALLESİ / 1930 |
